Friday, 27 May 2011

The great Indian "GAMA PAHELWAN."


 GAMA AND HIS BROTHER IMAM BAKSH SQUARE OFF DURING AN EXHIBITION MATCH HELD IN FRONT OF THE RED FORT, NEW DELHI, 1940S


  BROTHERS-IN-ARMS: GAMA (LEFT) AND IMAM BAKHSH POSE WITH THEIR HUGE TROPHIES






GAMA PAHELWAN PERFORMING
BAITAKS IN HIS AKHARA IN PATIALA, 1928

GAMA AND HIS PUPIL, RANJIT SINGH, PATIALA, c. 1940



                  
GAMA PAHELWAN PERFORMING DANDS IN HIS AKHARA IN PATIALA, 1928


महाराष्ट्र केसरी (1961-1992)

शिरूर केसरी 2010

गणेश काशिद










Thursday, 19 May 2011

७० मल्लांचे उडाले छप्पर!

कोल्हापूरच्या काळाइमाम तालमीच्या 'दुरूस्ती'ची कहाणी

करवीरनगरीची लाल माती ही महाराष्ट्राची अस्मिता! या मातीने राज्याला राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय खेळाडूंची फलटण दिली... कोल्हापूरचे कुस्तीचे आखाडे हे राज्याची शान होते. पण, आज घडीला फक्त सात आठ आखाडे शिल्लक उरलेत. शाहू महाराजांनी कुस्ती फुलवण्यासाठी तालमींना जमिनी दिल्या, आथिर्क सहाय्य पुरवले. मात्र संस्थांची 'कारणे' आणि सरकारच्या उदासीनतेमुळे आज उरल्यासुरल्या आखाड्यांना घरघर लागली आहे आणि त्याचे ताजे उदाहरण म्हणजे काळाइमाम तालिम! दुरूस्तीसाठी येथील ६०-७० मल्लांना दुसरीकडे सोय करण्यास सांगण्यात आले असून पुणे, सांगली, सातारा, नगर अशा जिल्ह्यातील मुलांसमोर आता जायचे कुठे? असा प्रश्ान् उभा राहिलाय.

आमदार मालोजीराजे हे कुस्तीप्रेमी असल्यामुळे त्यांनी आखाडे जगवण्यासाठी आपल्यापरिने प्रयत्न सुरू ठेवलेत. सुमारे अडीच कोटींचा निधी त्यांनी आखाड्याच्या दुरूस्तीसाठी दिला असून त्यापैकी दहा लाख रूपये काळाइमामला मिळालेत. सध्या तालमीची अवस्था अतिशय बिकट असून उपलब्ध परिस्थितीतही युवा कुस्तीगीर मेहनत घेत आहेत. मात्र त्यांची कुठलीही पर्यायी व्यवस्था न करता अचानक १ ऑगस्टपासून सोय करण्यास सांगण्यात आल्यामुळे त्यांना धक्का बसला आहे.

सर्वात हाल होणार आहेत ते शाळेत जाणाऱ्या मुलांचे. या शाळकरी मुलांचे छप्पर हरवले तर त्यांना सरावावर पाणी सोडावे लागेल, पण शालेय वर्ष तर फुकट जाण्याची भीती आहे. सध्या तीन चार महिने दुरूस्तीला लागतील, असे सांगण्यात येत असले तरी एकूण तालमीची स्थिती पाहता बरेच महिने काम चालणार आहे.

ऑलिंपिकपटू बंडा पाटील, हिंदकेसरी महमंद गौस, विष्णू माने, महाराष्ट्र केसरी लक्ष्मण वडार, उपमहाराष्ट्र केसरी रामा माने, संपत जाधव यांच्यासह श्ाीपती चव्हाण, बापू माने, रंगराव कळंत्रे असे सरस मल्ल या तालमीने दिले. मात्र गेली चार वषेर् तालमीत उस्तादच (प्रशिक्षक) नाही. मॅट नाही, जिमच्या साहित्याची वानवा, अपुरा पाणीपुरवठा अशा अनेक अडचणी असूनही केवळ जिद्द व चिकाटीच्या जोरावर ६०-७० मल्लांचा दम शिल्लक उरलाय...

काळाइमामचा मल्ल व कामगार केसरी समिंदर जाधव सांगतो, 'प्रशिक्षक नसतानाही एकमेकांना सूचना करत आम्ही सराव करतो. अडचणींचा डोंगर तर आहेच, पण त्याविषयी आमचं काहीच म्हणणं नाही. प्रश्ान् आहे तो वेगवेगळ्या जिल्ह्यांमधील मुलांनी आता जायचं कुठे'.

याच तालमीच्या एका बाजूला पत्र्याचे शेड मारून १५-२० मुले राहत आहेत. याचपैकी एक इंदूर केसरी प्रशांत माने व्यथा मांडतो, 'कुस्तीगिरांना कोणी वाली नाही. राजकारणी आम्ही कुस्ती जिंकली की फक्त फोटो काढायला बाजूला येतात. राज्यातील कुस्ती संघटना तर नावापुरती उरलीय'.

याविषयी काळाइमाम तालमीचे प्रमुख वसंत सांगवडेकर यांच्याशी संपर्क साधला असता त्यांनी दुरूस्तीमुळे आम्ही मुलांना पर्यायी व्यवस्था करण्यास सांगण्यात आल्याचे मान्य केले. त्याचवेळी ते म्हणाले, 'आम्ही खेळाडूंना वाऱ्यावर सोडलेले नाही. पण दुरूस्ती ही कधीतरी करावी लागणारच होती. सध्या आम्ही दुसरीकडे कुठे मुलांची सोय होते का, याची चाचपणी करत आहोत'.

गोकुळ तालमीला हवाय आधार...

पुण्याच्या भवानी पेठेतील गोकुळ तालीम महाराष्ट्रालाच नव्हे तर साऱ्या देशाला अभिमान वाटावा अशी वास्तू आहे. काका पवारसारख्या अर्जुन पुरस्कार विजेत्या खेळाडूसह चार महाराष्ट्र केसरी, सात छत्रपती पुरस्कार विजेते मल्ल या तालमीने दिले... १०० वर्षांची मोठी परंपरा असणाऱ्या गोकुळची जबाबादारी गेल्या पंचवीस वर्षांपासून हरिश्चंद बिराजदार आपल्या भक्कम खांद्यावर वाहत आहेत, पण हा भार मामांना आता असह्य होत चाललाय... आपली गाऱ्हाणी लोकांसमोर मांडण्याची त्यांची सवय नाही. पण, एकेकाळी भारतातील नामवंत मल्लांना पाणी पाजणाऱ्या बिराजदारांच्या डोळ्यात मात्र गोकुळच्या भविष्याची चिंंता स्पष्टपणे दिसते.

राहुल काळभोर, दत्ता गायकवाड, गोविंद पवार, रवींद पाटील या साऱ्यांनी गोकुळचे नाव दुमदुमत ठेवले आणि आता या साऱ्यांची परंपरा चालवतोय तो राहुल आवारे! सध्या तालमीत दम घुमवणाऱ्या ६५-७० मल्लांपैकी एक असणाऱ्या राहुलने आपल्या जबरदस्त कामगिरीने तालमीचा डंका वाजवला असला तरी तोच डंका गोकुळचीही व्यथा सांगतोय... चार मजली इमारतीत पहिल्या माळ्यावर आखाडा, मॅट दुसऱ्या मजल्यावर, तिसऱ्या मजल्यावर व्यायामशाळा आणि चौथा मजला सराव व किचनचा. यात सत्तर एक मल्ल दाटीवाटीने राहतात. गावाकडून वर्षभर पुरेल इतके धान्य आणून मल्ल गुजराण करतात.

युवा राष्ट्रकुलच्या निमित्ताने ऑस्ट्रेलियाचे काही खेळाडू ही तालिम बघायला गेले होते, तेव्हा तिची स्थिती पाहून हे परदेशी स्तब्ध झाले. बाहेरच्या माणसांचा दोन मिनिटे येथे श्वास कोंडत असताना ही मुले तासनतास कसा काय सराव करतात? असा प्रश्ान् उपस्थित झाला. त्यावेळी मामांचा हळवा सूर सांगत होता 'अतिशय प्रतिकुल परिस्थितीत आमचे खेळाडू तग धरू शकतात, याचे एकमेव कारण म्हणजे जन्मजात झगडण्याचे मिळालेले बाळकडू होय'. पण, ते साफ निराशही झालेले नाहीत. बालेवाडीत युवा राष्ट्रकुलच्या सांगता समारंभात ते भेटले तेव्हा हे दिवसही पालटतील, असा विश्वास व्यक्त करत त्यांनी क्रीडा लेखक संजय दुधाणे यांच्या छोट्या मुलाच्या हाती शंभरची नोट ठेवली! 'मामा, पैसे कशाला. त्यापेक्षा तालमीला त्याचा उपयोग होईल', असे दुधाणे म्हणालेही. पण, मामांचे यावर उत्तर मामिर्क होते: महाराष्ट्राची ही परंपरा आहे. छोट्याला प्रथमच बाहेर काढलायस ना! त्याला रिकाम्या हाताने जाऊ द्यायचे नसते'.

कुस्तीची परंपरा पुढे चालू ठेवण्यासाठी मामा असाच जीवाचा आटापीटा करतायत, पण त्यांचे हात तोकडे आहेत. गोकुळ तालमीला हवाय भक्कम हातांचा आधार!

महाराष्ट्रकेसरी पवार यांचं निधन

महाराष्ट्रकेसरी विष्णू दगडू पवार यांचं नुकतंच निधन झालं. ते ७३ वर्षांचे होते. त्यांच्या मागे पत्नी, मुलं, मुली, नातवंडं असा परिवार आहे.

सातारा जिल्ह्यातील आर्वी गावचे पवार मुंबईत नोकरी करण्यासाठी वासिंदजवळील दहागाव येथे स्थायिक झाले. कोल्हापूर इथल्या तालमीमध्ये त्यांनी अनेक मल्ल तयार केले, १९५८-५९ मध्ये विख्यात कुस्तीपटू दारासिंग यांच्या तालमीत असताना, महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांच्या हस्ते महाराष्ट्र केसरी हा किताब देऊन पवारांना गौरवण्यात आलं. अखिल भारतीय परिषदेचं सुवर्ण पदकही त्यांनी मिळवलं होतं.

चंद्रहारने पटकावली 'महाराष्ट्र केसरी'ची गदा










सांगलीत  झालेल्या चुरशीच्या कुस्ती स्पर्धेत अपेक्षेप्रमाणे सांगलीकर चंद्रहार पाटील यानेच महाराष्ट्र केसरी चा मानाचा किताब पटकावला. अंतिम स्पर्धेत अहमदनगरच्या संदीप बारगुजेला धूळ चारत चंद्रहारने पुन्हा एकदा विजयश्री खेचून आणली.

महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धेचा अंतिम आज सांगलीच्या क्रांतीसिंह नाना पाटील मैदानात रंगला. घरच्या मैदानात होत असलेल्या स्पर्धेत चंद्रहार बाजी मारणार, अशीच अपेक्षा होती. आजचा अंतिम सामना मातीऐवजी मॅटवर खेळवला गेला. पहिली फेरी बरोबरीत सुटल्यानंतर दुस-या फेरीत दोन्ही कुस्तीगीरांनी आक्रमक पवित्रा घेतला. परंतु चंद्रहार संदिपवर भारी ठरला. ३ गुणांची कमाई करत त्याने पुन्हा एकदा महाराष्ट्र केसरी कुस्ती स्पर्धा जिंकली.

चंद्रहारच्या विजयानंतर उपस्थित सांगलीकर कुस्ती शौकिनांनी एकच कल्लोळ केला. उत्साही कुस्तीशौकिनांना पांगवण्यासाठी पोलिसांना लाठीमारही करावा लागला.